Η ηρωίδα στο Μάνεσι Καλαβρύτων

Θυμάται (και εξιστορεί) ο πρώην δήμαρχος Πατρέων Ανδρέας Φούρας:

«1918, Μάρτης. Στο χωριό μας έχουν μείνει γυναίκες παιδιά και άνδρες ηλικίας πάνω από τα 40. Μετά τον πόλεμο του ’12-’13 η μετανάστευση στην Αμερική έχει ερημώσει τα Καλαβρυτοχώρια. Ο παππούς Ανδρέας Τζούδας, ο Ζάππας μετανάστης στην Ατλάντα. Στο Μάνεσι έχουν μείνει η γιαγιά μας Χαρίκλεια -το γένος Σκούρα- από το Ασάνι, με τις τρεις κόρες τους. Η μάνα μας, η μικρότερη κόρη μόλις τριών ετών. Το χωριό ζει μια τραγωδία. Η ασιατική γρίπη έχει χτυπήσει κάθε σπίτι. Η γιαγιά μας και τα δύο μεγαλύτερα κορίτσια 5 και 4 ετών δεν τα καταφέρνουν. Μένει μόνη η μανούλα μου για 15 χρόνια μέχρι να επιστρέψει ο πατέρας της από την Αμερική. Συγχωρήστε με όμως εκείνο το πεντάρφανο κορίτσι έκανε στάση ζωής το ότι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό».

Ήταν «έθιμο» της εποχής, η κηδεία να είχε χαρακτήρα κοινωνικού γεγονότος. Και σαν τέτοιο απαιτούσε τη φωτογραφική κάλυψη, όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση.

Β’ μισό δεκαετίας ’20 και η θανατερή επιδημία έχει ενσκήψει στην Πάτρα. Μία 24χρονη κοπέλα, η Μαρία Καραμούζη πεθαίνει από κοιλιακό τύφο, στο σπίτι της, στο προάστιο τότε, τα Μποζαΐτικα.

Καταγόμενη από εύπορη οικογένεια, τυγχάνει «πλούσιας» κηδείας. Καλείται φωτογράφος στο σπίτι για τα σχετικά, παραγγέλνεται πανάκριβο φέρετρο με σπουδαίες χειρολαβές, στεφάνι και λουλούδια απαραίτητα αξεσουάρ, και ούσα ανύπανδρη, την ντύνουν νυφούλα για το τελευταίο της ταξίδι. Κι αυτή εκεί, παρά την ταλαιπωρία από την ασθένεια, «φρέσκια», θαρρείς και ζει ακόμα.

Η οικογένειά της στέκεται στο πλευρό της μέχρι την ταφή της και ο φωτογράφος Ηλίας Σακελλαρόπουλος («Ο Ηλιος») μας χαρίζει ένα θεατρικότατο, Αγγελοπουλικό, πλάνο.

Ο πατέρας της Μιχάλης, η μητέρα της Ζωή, το γένος Τζαβάρα, οι αδελφές της Γεωργία και Ελένη. Ο τρόπος που την κοιτά η Γεωργία (δεύτερη από αριστερά) είναι συγκλονιστικός: Εχει νοσήσει και η ίδια από τύφο και ίσως να φοβάται τα χειρότερα για τον εαυτό της, τα οποία δεν ήρθαν. Ήρθαν τα πολύ χειρότερα. Δεν πέθανε νέα σαν την αδελφή της, αλλά έμεινε ανάπηρη από τον τύφο μέχρι το 2010 που πέθανε, σε προχωρημένα γεράματα...

Ενας ήρωας γιατρός

Μια μοναδική μαρτυρία για τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και τα δεινά που επέφερε στην Πάτρα, μεταφέρει με μοναδικό τρόπο ο Τάκης Σταθάτος στο βιβλίο του «20ός αιώνας εποποιία - τραγωδία - ελπίδα» (Εκδόσεις Δήμου Πατρέων 1996). Σε ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου περιγράφει την κράτησή του στις φυλακές Μαργαρίτη (στη Λόντου απέναντι από το Κάστρο), όπου κρατήθηκε από τους Ιταλούς, έχοντας συλληφθεί για αντικατοχική δράση. Παραθέτουμε ένα μικρό απόσπασμα, που αφορά σε κρούσματα τύφου και σ’ έναν διαπρεπή επιστήμονα.

«Σε δύο μέρες ο γιατρός μας επισκέφτηκε κρατώντας στοιχειώδη, διαγνωστικά όργανα. Στηθοσκόπιο, πιεσόμετρο, ένα νευρολογικό σφυράκι και ένα θερμόμετρο. Εμεινε κατάπληκτος, αντικρύζοντας ένα τόσο γκρίζο, απογοητευτικό περιβάλλον. Μα αυτό που γίνεται είναι απάνθρωπο, είπε. Ο αρχιφύλακας τον ακολουθούσε αργά και αμίλητος. Φαινόταν λίγο χλωμός. Μπήκαμε στο θάλαμο 4 και τον οδηγήσαμε στον άρρωστο. Είδε αμέσως τα εξανθήματα στα χέρια και κούνησε το κεφάλι σαν απελπισμένος. O γιατρός εξέτασε τον άρρωστο προσεκτικά αρκετή ώρα και στο τέλος έβαλε το θερμόμετρο. Ολοι περιμέναμε να δούμε τι πυρετό είχε και σε λίγο η στήλη του υδραργύρου είχε ανέβει στο 41! Αυτό είναι δυστυχώς, είπε ο γιατρός σαν να μονολογούσε. Εξανθηματικός τύφος, είναι μια φοβερή επιδημία, θα επεκταθεί σε όλη τη φυλακή, πολλές φορές είναι θανατηφόρα αλλά αν αρρωστήσουν μερικοί από αυτούς που βλέπω κάτισχνους και καταβεβλημένους είναι χαμένοι. Δεν έχω αντιμετωπίσει ποτέ ασθενή με εξανθηματικό τύφο, αλλά αναγνωρίζω με βεβαιότητα τα συμπτώματα, όπως περιγράφονται στα επιστημονικά εγχειρίδια, στις μελέτες των επιδημιών, στην Ιστορία της Ιατρικής και στην Ιστορία γενικότερα. Τα εξανθήματα στα χέρια είναι έκδηλα. Ενα αλάθητο κακό σημάδι. Θα επεκταθούν σε όλα το σώμα, θα αλλοιώσουν το δέρμα, θα γίνουν έλκη και πληγές. Για κάθε άρρωστο ο κύκλος του εξανθηματικού διαρκεί 20 περίπου μέρες. Χρειάζεται καλή τροφή, γάλα, πάγος, καθαριότητα και προφύλαξη. Οταν αγγίζετε ασθενή και πάντοτε προ του φαγητού να πλένετε τα χέρια σας με ζεστό νερό και σαπούνι και να βάζετε οινόπνευμα. Γύρο από κάθε ασθενή να μένει χώρος κενός. Δεν μπορώ να γράψω ουσιαστική συνταγή για πραγματική θεραπεία, μόνο χάπια για να πέσει ο υψηλός πυρετός. Είναι και ζήτημα αντοχής του οργανισμού. Γυρίζει προς τον Αρχιφύλακα και του είπε με τόνο επιτακτικό. Πρέπει να διαλυθεί αυτή η φυλακή και να απολυμανθεί. Ολοι οι κρατούμενοι να βρεθούν σε άλλους χώρους, ευρύχωρους με ήλιο και καθαρό αέρα. Είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Ο αρχιφύλακας κοιτούσε το γιατρό κατάπληκτος, του ζητούσε πράγματα ανέφικτα.

Εχω χρέος να αναφέρω τιμητικά το όνομα του γιατρού. Θρασύβουλος Κωνσταντίνου, ήταν κάτι σαν σύμβολο στην εποχή του. Διάσημος γιατρός, γνωστός σ' όλη τη Νότιο - Δυτική Ελλάδα, γιατρός των φτωχών και από τότε γιατρός χωρίς σύνορα. Είχε κύρος και αίγλη σ' όλη την Πάτρα και τον εκτιμούσαν, ο επιστημονικός κόσμος και όλος ο λαός. Από τους φτωχούς ασθενείς του δεν έπαιρνε ποτέ χρήματα. Ηταν στέλεχος του ΕΑΜ και αργότερα μετά την επίσκεψη του στη φυλακή μας ανέβηκε στο βουνό σαν ένας από τους καπετάνιους, του ηρωικού 12ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Αχαΐας. Ο γιατρός που μας επισκέφτηκε στη φυλακή είχε ευρύτητα γνώσεων και ήταν άξιος».

Λέγεται Χαΐμ Ααρών (Haim Aharon) και είναι ένας από τους Πατρινούς Εβραίους με τη μεγάλη ιστορία. Τον Μάρτιο του 2009 (12/3) δημοσιεύτηκε στο ίντερνετ (http://ahha33pagr.blogspot.gr) συνέντευξή του στους Yuval Froman και Dan Gringarten. Παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον και την μεταφέρουμε:

«Γεννήθηκα στις 29 Μαΐου το 1933, στην Πάτρα, στην Ελλάδα. Ημασταν δύο αδέλφια - εγώ και ο Sammy, και τέσσερις αδελφές - η Μαρία, η παλαιότερη, η Ρόζα, η Ελπίδα και η Μάλκα. Ολοι με φωνάζαν Μίκυ, που ήταν το ψευδώνυμό μου. Οταν μετανάστευσα στο Ισραήλ έμαθα το πραγματικό μου όνομα, Χαΐμ.

Οταν ήμουν οκτώ ετών, άρχισε ο πόλεμος για μένα. Οκτώβριος του 1940 ο Μουσολίνι κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα. Εστειλε ιταλικές δυνάμεις στην Ελλάδα ξεκινώντας τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο. Οι Ιταλοί απέτυχαν καθώς η ελληνική αντεπίθεση αποδείχθηκε αμείλικτη, με αποτέλεσμα να χάσει το ένα τέταρτο της Αλβανίας. Η Γερμανία σύντομα κατέκτησε Ελλάδα και την Ελλάδα χώρισαν σε δύο μέρη. Η Βόρεια για τους Γερμανούς και ο Νότος για τους Ιταλούς. Η Πάτρα ήταν υπό κατάληψη Ιταλών. Οι Ιταλοί ήταν πολύ καλοί άνθρωποι, δεν ήταν μεγάλοι πολεμιστές και διασκέδαζαν με μας, ενώ μας έδιναν και λίγο φαγητό. Το 1942 ο Μουσολίνι επιτέθηκε στην Ελλάδα από τον αέρα. Θυμάμαι όταν ήμουν 9 χρονών, οι άνθρωποι περπατούσαν στο δρόμο, όταν ξαφνικά όλα άρχισαν εξερράγησαν. Ζούσαμε περίπου 200 μέτρα από το σχολείο μου. Ο πατέρας μου ήρθε γρήγορα στο σπίτι μας. Δεν είχα το χρόνο να κλάψω. Ολα γύρω μου ήταν καλυμμένα με αίμα. Λόγω των βομβαρδισμών πήραμε κάποια απαραίτητα πράγματα και μετακομίσαμε σε ένα χωριό που ονομάζεται Οβρυά. Ηταν 12 χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι μας.

Πίσω σε εκείνες τις ημέρες, κόλλησα μια ασθένεια που ονομάζεται τύφος. Ημουν αναίσθητος έναν ολόκληρο μήνα. Στο ίδιο χρονικό διάστημα ο μικρός αδελφός μου Σέμι και δύο αδελφές μου Μάλκα και Ρόζα, επίσης αρρώστησαν. Οταν συνήλθα έμαθα ότι η Ρόζα αιμορραγούσε. Λόγω του γεγονότος ότι ήμασταν Εβραίοι, δεν επιτρεπόταν να εξεταστεί από οποιοδήποτε γιατρό. Το 1944 η Ρόζα απεβίωσε.